Косовската бегалска криза

Последиците од кризата врз Република Македонија и крајот на бегалската криза

Се проценува дека овој бран, наплив на бегалци во Република Македонија, изразено процентуално изнесуваше околу 17,5 – 18% од вкупното население во државата. Според некои аналитичари, волкавиот наплив на бегалци во одреден момент, дури и ја променило демогравската структура на населението во државата. Исто така, многу е важно да се напомене и краткиот временски период (5 – 7 дена) во кој дојде до наплив на толкав број на бегалци, со што за една мала, економски нестабилна и не толку моќна држава претставуваше навистина сериозен предизвик. Доколку стане збор за ист толкав број на мигранти, кои за толку краток временски период би се населиле во други, по големи и развиени европски држави, несомнено е дека без оглед на нивниот степен на развој, овој бран ќе претставува навистина огромен дестабилизирачки фактор пред се, во поглед на економската стабилност на државата. Сепак, Република Македонија во бројни наврати трпеше огромни критики од меѓународната заедница и од страна на огромен број меѓународни организации чија активност беше насочена кон заштита и унапредување на човековите права, во поглед на тоа како се справува со кризата и исто така заради супстандардните услови кои постоеа во бегалските кампови. Од друга страна, претставници на тогашната влада, сметаа дека државата одлично се справува со кризата и напливот на бегалци, доколку се земе во предвид фактот економската сила и ресурсите со кои располагаше земјата, а исто така и со оглед на фактот дека доби премногу мала, речиси и незначителна помош од меѓународната заедница. Македонската економија во периодот на кризата претрпела речиси 600.000 долари директни и индиректни загуби, а пристапот до соверените пазари и увозот и извозот со северниот сосед Србија беа целосно прекинати. Уште еден интересен аспект и последица од оваа криза е тоа што, македонските граѓани, чувствувајќи се несигурно заради кризата, започнале да ги повлекуваат своите депозити од банките. Во тој период, девизните депозити се чувале во странските а не во домашните банки, при што тогашната влада се соочи со уште еден предизвик за тоа како да ги донесе парите на македонските граѓани, со оглед на тоа што скопскиот аеродром беше затворен заради интервенцијата на НАТО во соседна Србија. Носењето на парите се реализираше преку соседна Грција, преку атинскиот аеродром при што по копнен пат беа донесени во Македонија. Ова претставуваше сериозен индикатор дека македонските граѓани не се чувствуваат воопшто безбедно и стабилно.

Кризата со бегалците траеше се до 06.1999 година, односно се додека не престана воената интервенција на НАТО во соседна Србија, кога Слободан Милошевиќ беше принуден да ги повлече своите војници од Косово и останатите региони. Наспроти сите стравови и сомнежи кои постоеа тој период дека ќе се случи т.н. албанизација на Македонија, дека ќе се промени демографската структура и слично, сепак најголем број од бегалците се вратија назад во своите домови. На крајот на 1999 година, останаа само 8.103 бегалци, главно Роми од Косово. Нивниот број продолжи да се намалува, по основ на доброволна репатриација или доброволно индивидуално заминување во трети земји. Така, на крајот на 2000 година по основа на привремена заштита во Република Македонија, престојуваа 5.416 бегалци, на крајот на 2001 – 3.410, а на крајот на 2002 – 2.750 лица, така што во ноември 2008 година, бројот на овие групи изнесуваше 1.300 лица. 9 На 22.09.2003 година, Владата на Република Македонија донесе Заклучок, со кој ја укина привремената хуманитарна заштита на бегалците од Косово. При тоа, на сите оние, за кои сметаа дека се уште не се создадени услови за безбедно враќање и престој на Косово, им беше овозможено да поднесат индивидуални барања за признавање право на азил во Република Македонија, согласно со новиот Закон за азил и привремена заштита, кој стапи во сила, во август 2003 година. Ова право има беше доделено на 2.311 лица[8].